بازارهای آتی چیست؟
بازار آتی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
قرارداد آتی یعنی الان ما اقدام به خرید کالایی می‌کنیم اما تصمیم نداریم که همین الان بازارهای آتی چیست؟ بازارهای آتی چیست؟ کالا را تحویل بگیریم. در واقع می‌خواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل گرفته و پول آن را بپردازیم، بنابراین به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و با قیمت مشخصی خریداری کنیم اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت می‌گیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند.
در این قرارداد طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده هستند و برای تضمین انجام تعهد باید خریدار و فروشنده هر کدام مبلغی را نزد شخص امینی (سازمان بورس کالا) قرار دهند.
جالب است بدانید که قرارداد آتی قراردادی دو طرفه است و می‌توانیم بدون در اختیار داشتن کالا همین الان کالا با مشخصات معین را بفروشیم و در آینده (پس از چند ماه) آن را تهیه کنیم و با قیمتی که اکنون توافق کردیم تحویل بدیم و پول آن را دریافت کنیم.
این نوع معامله برای کسانی که قصد دارند ریسک خود را کم کنند بسیار مناسب است مثل کشاورزان و تولیدکنندگان موادغذایی. کشاورز می‌خواهد مطمئن شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان باشد و کارخانه هم برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی نیاز دارد مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را از قبل مشخص کند. نوسان گیران نیز می توانند از این بازار سود کنند مثلا شما اگر پیشبینی می کنید قیمت چیزی قرار هست در آینده کاهش پیدا کند، می توانید آن را اکنون به قیمت روز که بالاتر هست بفروشید و در آینده وقتی قیمت کاهش یافت، با قیمت ارزان تری آن را تهیه کنید و تحویل دهید و اینطوری عملا شما یک چیز را ارزان خریدید و گران تر فروختید و از این اختلاف قیمت سود کرده اید.
قرارداد آتی سکه طلا یکی از انواع قراردادهای آتی هست که به شدت در بورس ایران پرطرفدار است.
بازار آتی چیست؟
بازار مالی بازاری است که در آن سهام، سپرده‌های سرمایه‌گذاری، طرح‌های بازنشستگی، بیمه‌نامه‌ها و اوراق بهادار معامله می‌شود.
بازارهای مالی با توجه به چهار ویژگی حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری تقسیم شده و هر کدام از آنها انواع مختلفی را شامل می‌شود.
بر مبنای حق مالی بازار بدهی و بازار سهام، بازار پول و بازار سرمایه بر مبنای سررسید ابزار مورد معامله و بر مبنای ساختار سازمانی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و چهارم فعالیت دارند.
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری نیز به دو بازار آتی و نقدی تقسیم می‌شوند که در این نوشتار در خصوص بازار آتی بیشتر خواهیم دانست.
بازار آتی و قراردادهای آتی
بازار آتی همانطور که از اسمش بر می‌آید به بازاری در آینده اشاره دارد. یعنی بازاری که در آن خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند قرارداد خاصی را در چارچوبی خاص در زمان آینده داشته باشند.
این موضوع کمک می‌کند تا خریداران و فروشندگان بدون دغدغه از تغییرات قیمتی بازار، توافق مشخصی داشته و در زمان سررسید به قرار خود عمل کنند. بر این مبنا فروشنده تضمین می‌کند مفاد قرارداد را به خریدار فروخته و خریدار نیز تعهد خریداری از محصول فروشنده را خواهد داد.
قراردادهای آتی یکی از ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه شناسایی شده و بر مبنای دارایی پایه به دو دسته قرارداد آتی کالا و قرارداد آتی مالی تقسیم‌بندی می‌شود.
1. قرارداد آتی کالا: شامل محصولات کشاورزی، فلزات، مواد نفتی و . می‌شود.
2. قرارداد آتی مالی: شامل ابزارهایی نظیر سهام، اوراق قرضه، ارز و… می‌شود.
مزایای بازار آتی
مزایای بازار آتی برای هر یک از طرفین قرارداد می‌تواند متفاوت باشد اما به صورت کلی مزایای بازار آتی را می‌توان پنج موردکشف قیمت، مدیریت ریسک، تسهیل معاملات فیزیکی یا نقدی کالا، تسهیل تامین مالی و ایفای نقش در توسعه بازارهای آتی چیست؟ بازارهای اقتصادی دانست.
1. کشف قیمت: انتظارات بازار در خصوص قیمت آینده سهم پایه قرارداد را مشخص می‌کند.
2. مدیریت ریسک: مدیریت ریسک به معنای کاهش آثار زیان‌آور فعالیت مالی است. بازار آتی این امکان را می‌دهد تا با شناسایی فرصت‌های موجود در بازار، سهام زیر ارزش واقعی را پیش‌خرید کرده و بازدهی کسب کرد.
3. تسهیل معاملات فیزیکی: بسیاری از معاملات کالایی حجیم بوده و نمی‌توان همچون قدیم در اسکله یا بنادر به خرید و فروش آنها مشغول بود. بازار آتی این کمک را می‌کند تا بدون نیاز به دریافت اصل جنس و متحمل شدن هزینه‌های حمل، آنها را خریداری کرده و در موارد مورد نیاز بهره برد. به عبارتی بازار آتی کارایی سیستم توزیع را تضمین کرده و به عنوان یک مجرای کارآمد تحویل یا خرید شناخته می‌شود.
4. تسهیل تامین مالی: با توجه به شرایطی که قرارداد آتی دارد بسیاری از تولیدکنندگان می‌توانند محصول خود را پیش فروش کرده و سرمایه مورد نیاز برای اجرای فعالیت‌های اقتصادی خود را تامین کنند.
5. توسعه بازارهای اقتصادی: بسیاری از سرمایه‌گذاران خواهان سرمایه‌گذاری در بازار آتی هستند تا از این طریق بتوانند به رشد و توسعه فعالیت‌های اقتصادی مولد کمک کنند.
ویژگی‌های قراردادهای آتی
بر مبنای هر قرارداد قانونی قراردادهای آتی نیز باید ویژگی‌های خاصی را رعایت کرده که در مقاد قرارداد به آن اشاره شده و به صورت کلی بندهای زیر را شامل می‌شود.
1. دارایی پایه: کالا یا ابزارهای مالی همچون سهام دارایی پایه قراردادهای آتی هستند که در مفاد قرارداد به آن اشاره می‌شود.
2. اندازه قرارداد: اندازه قرارداد مشخص می‌کند حجم دارایی پایه‌ای که معامله می‌شود به چه اندازه است. اگر حجم یک قرارداد آتی زعفران 250 گرم باشد و خریدار 4 قرارداد آتی زعفران را خریده باشد در واقع 1000 گرم زعفران خریده است.
3. وجه تضمین بازارهای آتی چیست؟ اولیه: وجهی که ضروری است هر دو طرف معامله به عنوان ضمانت اجرای قرارداد پرداخت کنند و به عنوان اهرمی به عنوان اجرایی شدن حتمی مفاد قرارداد، از سوی سازمان بورس دریافت می‌شود.
4. حداقل وجه تضمین: میزان پولی که سرمایه‌گذار به منظور تضمین انجام شدن معامله باید در حساب خود داشته باشد.
5. تاریخ سررسید: زمانی که برای معامله میان خریدار و فروشنده مشخص شده، و به صورت دقیق در همان تاریخ باید معامله صورت گیرد.
6. قیمت تسویه روزانه: قیمت پایانی بازار اوراق بهادار در آن روز را نشان داده و مبنای قیمتی برای معاملات روز بعد شناخته می‌شود.
7. حجم: تعداد قراردادهای معامله شده در یک نماد مشخص را نشان می‌دهد.
8. ارزش: ارزش معاملات از حاصلضرب قیمت تسویه لحظه‌ای در حجم معاملات هر سهم به دست می‌آید.
9. حد نوسان قیمت روزانه: میزان نوسان مجاز قیمت در هر روز معاملاتی را نشان می‌دهد.
10. کارمزد: درصدی از ارزش قرارداد که دو طرف معامله به خاطر دریافت خدمات پرداخت می‌کنند.
11. جریمه: جریمه نکول قرارداد که از مشتری نکول‌کننده دریافت شده و به مشتری دیگر پرداخت می‌شود.
انواع محصولات مورد معامله در بازار آتی
محصولات مورد معامله در بازار آتی به دو دسته سهامی و کالایی تقسیم‌بندی می‌شوند.
سهام پایه در قرارداد آتی سهام، قیمت مشخص داشته و در تاریخ معینی در آینده معامله می‌شوند.
در بورس آتی کالا نیز می‌توان هر نوع محصولی را که امکان تعیین نرخ آن در آینده وجود داشته باشد، خرید و فروش کرد.
در حال حاضر زعفران، پسته، زیره، نقره و صندوق طلا در بورس آتی کالا داد و ستد می‌شود؛ البته پیش از این بورس آتی سکه نیز در کشور فعال بود که به دلایلی به کار خود ادامه نداد.
معاملات آتی در بازار بورس ایران
بازارهای نقد شونده امکان فعالیت در بازار آتی بورس ایران را دارا هستند. این معاملات در شرایط معاملاتی کنترل شده و قانونمند انجام شده و اطلاعات بازار به صورت شفاف اطلاع‌رسانی می‌شود تا همه گروه‌ها به صورت یکسان و عادلانه از شفافیت اطلاعاتی برخوردار باشند.
سازمان بورس به عنوان ناظر اصلی معاملات آتی، روند معاملات را ارزیابی کرده تا عملکرد همه قراردادها تضمین شود.
نحوه انجام معاملات آتی در بازار بورس ایران
در ایران اولین معامله قرارداد آتی در سال 87 صورت گرفت و مختص به قرارداد آتی سکه بهار آزادی بود.
هم اکنون نیز انجام معاملات آتی در بازار بورس ایران به صورت عادلانه برای همه متقاضیان فراهم است و آن دسته از سرمایه‌گذارانی که خواهان فعالیت در این بازار هستند می‌توانند از طریق کارگزاری‌ها سفارش خود را در بازارهای آتی چیست؟ سامانه معاملاتی قراردادهای آتی ثبت کنند.
قرارداد آتی نیز همچون قرارداد لحظه‌ای طرفداران خاص خود را دارد و این استراتژی معامله‌گران است که مشخص می‌کند خواهان فعالیت در کدام بازار هستند.
برای بسیاری از افراد جذابیت‌های معاملات آتی و امکان سوددهی در آینده، جذابیت دارد.
بازار آتی چیست؟
امیر شاملویی
- اشتراک‌گذاری
یکی از مهمترین ویژگی‌های بازار آتی این است که در معاملات بورس کالا می‌توان اهرم را به کار گرفت. اصطلاح اهرم به معنی آن است که می‌توانیم چند برابر مبلغی که در حسابمان داریم، را روی معاملات خود تخصیص دهیم و در صورت سود چند برابر منتفع شویم. البته در صورت اشتباه، زیان هم قابل توجه خواهد بود. از سوی دیگر، بازار آتی دو طرفه است. این خاصیت به معنای آن است که هم از افزایش قیمت‌ها و هم از کاهش قیمت‌ها می‌توان سود برد.
بازار آتی یکی از گزینه‌های داد و ستد در بورس کالا است. معمولا دو نوع قرارداد در بازار مشتقه بورس کالا صورت می‌گیرند که عبارتند از آتی و اختیار معامله. قرارداد آتی به قراردادی گفته می‌شود که بر اساس آن فروشنده تعهد می‌کند مقدار کالای مشخصی را در یک سررسید معین به خریدار تحویل دهد. قیمت محصول در این نوع قرارداد در لحظه خرید تعیین می‌شود و نه در لحظه تحویل کالا، اما پرداخت پول توافق شده به زمان تحویل موکول می‌شود. در این قرارداد فاصله بین زمان خرید و تحویل کالا می‌تواند چند ماه باشد. از طرفی، وقتی موعد تحوبل کالا برسد، خریدار نمی‌تواند از این کار سرپیچی کند. با این حساب شما می‌توانید کالایی که هنوز ندارید را خرید و فروش کنید و در آینده آن را تحویل بگیرید یا تحویل دهید.
ویژگی‌های بازار آتی چیست؟
با توجه به آنچه گفتیم، برای بازار آتی می‌توان چندین ویژگی برشمرد. معافیت مالیاتی و تعلق گرفتن سود بانکی به پول مشتری که در حساب وی موجود است، از این جمله مزایا است. پایین بودن کارمزد نیز از جمله دیگر موارد سودمند این بازار است. افزون بر این، این امکان در بورس کالا وجود دارد که یک روزه پولتان را از حساب برداشت نمایید. یکی از مهمترین ویژگی‌های بازار آتی این است که در معاملات بورس کالا می‌توان اهرم را به کار گرفت. اصطلاح اهرم به معنی آن است که می‌توانیم چند برابر مبلغی که در حسابمان داریم، را روی معاملات خود تخصیص دهیم و در صورت سود چند برابر منتفع شویم. البته در صورت اشتباه، زیان هم قابل توجه خواهد بود. از سوی دیگر، بازار آتی دو طرفه است. این خاصیت به معنای آن است که هم از افزایش قیمت‌ها و هم از کاهش قیمت‌ها می‌توان سود برد.
مفاهیم مورد نیاز در قراردادهای بازار آتی
هر قرارداد با مفاهیمی مانند سررسید قرارداد، اندازه قرارداد، کالای مورد معامله و جریمه مشخص می‌شود. منظور از تاریخ سررسید موعد تحویل کالاها و پرداخت پول است که به صورت استاندارد از سوی بورس کالا مشخص می‌شود. اندازه قرارداد به حداقل خرید و فروشی گفته می‌شود که از سوی بورس کالا اطلاع داده می‌شود و میزانی که هر فرد اقدام به خرید یا فروش می‌کند، باید مضربی از اندازه قرارداد باشد. در زمینه کالای مورد معامله، منظور کالاهایی است که در بازار آتی وجود دارند. پیشتر این بازار عمدتا معطوف به سکه بود، اما اکنون اقلام دیگری را هم در خود جای داده است. در نهایت باید بدانید بازار آتی جریمه هم دارد. اگر در خرید و فروش یکی از طرفین به تعهداتش عمل نکند، مشمول جریمه خواهد شد. معمولا چنین جریمه‌ای یک درصد از کل ارزش قرارداد تسویه روز معامله است که دو طرف روی آن توافق کرده‌اند.
مثالی از به کارگیری اهرم در بازار آتی
همان طور که اشاره کردیم، با استفاده از اهرم می‌توان سود را چند برابر کرد. کسانی که دانش خوبی از روند قیمتی محصولات موجود در بازار آتی دارند، می‌توانند از فرصت‌های موجود در این بازار بهره‌مند شوند. مثلا اگر کسی فکر می‌کند قیمت زعفران در آینده افزایش خواهد یافت، می‌تواند با استفاده از اهرم 10 و خرید یک کیلوگرم زعفران، تا 10 کیلوگرم زعفران را بخریم. در موعد سررسید با توجه به قیمتی که تعیین کرده‌ایم می‌توانیم سود یا زیان نسبتا قابل توجهی را شاهد باشیم. استفاده از اهرم ریسک بالایی دارد و اگر با بازارهای مالی و کارکرد آنها آشنایی زیادی ندارید، بهتر است از این گزینه استفاده نکنید زیرا به راحتی ممکن است بخش عظیمی از سرمایه‌تان را از دست بدهید.
مثالی از سودآوری در حالت دوطرفه بودن بازار
ذهن بیشتر ما معمولا به بازارهای عادی عادت کرده است. در این نوع بازارها، وقتی یک دارایی را می‌خریم یا سهامی را معامله می‌کنیم، انتظار داریم بالا برود و ما هم همراه آن سود کنیم. پایین آمدن قیمت دارایی برای ما به معنی زیان است. اما همیشه این طور نیست. در بازار آتی، علاوه بر حالت عادی که می‌توانیم با افزایش قیمت سود کنیم، یک گزینه دیگر هم وجود دارد. اگر فعالان بازار به این نتیجه برسند که قیمت محصولات موجود کاهش می‌یابد، در قیمت‌های بالاتر کالاها را پیش‌فروش می‌کنند و پس از افت قیمت‌ها اقدام به خرید همان میزان می‌نمایند. در این صورت به اندازه اختلاف خرید و فروش سود می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود حتی وقتی محصولات با افت قیمت روبرو می‌شوند هم امکان سود بردن وجود داشته باشد.
چه محصولاتی در بازار آتی کالا قابل خرید و فروش هستند؟
در بازار آتی کالا می‌توان شماری از اقلام مختلف را خریداری کرد و در آینده آنها را تحویل گرفت. برخی از این اقلام عبارتند از: زعفران، زیره، پسته و نقره.
چه کسانی در بازار آتی فعالیت می‌کنند؟
با توجه به ماهیت بازار آتی کالا که در بالا مورد اشاره قرار دادیم، تعدادی از افراد تمایل به سرمایه‌گذاری یا ورود به آن را دارند. در ادامه به 3 دسته بازارهای آتی چیست؟ از این نوع افراد اشاره می‌کنیم. دسته اول را افرادی تشکیل می‌دهند که قصد دارند کالایی را در آینده بخرند اما به دلیل این که نسبت به افزایش قیمت آن نگران هستند، دوست ندارند چندان منتظر بمانند. دسته دوم را کسانی تشکیل می‌دهند که کشاورز هستند. آنها محصولات کشاورزی را کشت کرده‌اند و در آینده به محصول خواهند رسید. این گروه از افراد از آن می‌ترسند که قیمت محصولاتشان در طول زمان افت کند. دسته سوم نه خریدار هستند و نه فروشنده. این گروه از افراد کسانی هستند که با انگیزه سوداگرانه یا سفته‌بازی وارد بورس کالا و قرارداد آتی شده‌اند. آنها حدس می‌زنند که در آینده قیمت یک کالا چه تغییراتی خواهد کرد و بر اساس آن به نحوی استراتژی خود را می‌چینند که سود به دست آورند.
جمع‌بندی
در بالا به بررسی قرارداد آتی پرداختیم و بخش‌هایی که لازم است افراد تازه‌کار بدانند را توضیح دادیم. علاوه بر این، به ویژگی‌های این بازار اشاره کردیم و اهرم‌ها و ریسک‌های آن را نیز یادآوری کردیم. بازار آتی و قراردادهای موجود در آن از ابزارهای مالی مهمی است که در صورت یادگیری می‌توانید سود خوبی کسب کنید البته باید مراقب ریسک‌های موجود در آن نیز باشید.
